TÜRKİYE ORMANCILAR DERNEĞİ
ekoturizmgrubu
ana sayfa
ardıç
karaçam
Bir kaç bin yıllık yaşa ulaşabilen örneklerinden anlaşıldığı gibi doğada en uzun yaşayan canlılar ağaçlardır. Bulundukları yerden hiç ayrılmadan yaşayıp, tohum ve kökleriyle yeni bireylerini yetiştirirken, diğer yandan yüzlerce hatta binlerce yıl boyunca pek çok olaya tanıklık ederler. Yıllar öncesinde yaşanmış olayları, yangınları, soğukları, yağışları ve kuraklıkları, onların gövdelerinden öğrenebiliriz. Bu ağaçların büyüleyici görüntüleri kadar yüklendikleri işlevleri de bizim için önemlidir. Boyu 5 m, çapı 10 cm den daha fazla olan, her yıl çap ve boy büyümesi yapan, uzun bir yaşam süresi olan odunsu bitkiler ağaç olarak tanımlanmaktadır. Doğada insan etkinliği olmadan, yetiştikleri ortamın( ekolojik koşullar) etkisiyle belirli bir yaş, boy ve çapa ulaşmaktadırlar. Anıt ağaçlar; kendi türünün yaş, boy ve çap ölçülerinin üstüne çıkan ağaçlardır. Prof. Dr. Ünal ASAN ise anıt ağaçları “yaş, çap ve boy itibariyle kendi türünün alışılmış ölçüleri üzerinde boyutlara sahip olan; yöre folklorunda, kültür ve tarihinde özel yeri bulunan; geçmiş ile günümüz, günümüzle gelecek arasında iletişim sağlayabilecek uzunlukta doğal ömre sahip ağaçlar” olarak tanımlamaktadır. Bu tanıma gore; “boyutsal anıt ağaçlar”, “tarihsel anıt ağaçlar”, “folklorik anıt ağaçlar” ve “mistik anıt ağaçlar” olarak dört grup anıt ağaç ortaya çıkmaktadır. Anıt ağaçların, eğitim, bilim, kültür, tarih, turizm, sanat, doğa, çevre koruma, genetik yönlerden işlevleri bulunmaktadır. Ağaçların büyümeleri sırasında gövdelerinde oluşan yıllık halkaların incelenmesi sonucunda: yaşadığı dönemin iklim koşulları, etkilenmiş olduğu böcek ve mantar hastalıkları ve yaşanan orman yangınları belirlenebilmektedir. Bulunduğu ortamda uzun yıllar yaşamasının heybeti ve ihtişamı ile ilgi çekmektedir. Bu yönü sanatsal ve turistik bir ilgi yaratmaktadır. Kuzey Amerika’ da biri; 82 m boy, 9,5 m çapa ulaşmış, öteki; 85 m boy, 10,8 m çapa ulaşmış yaklaşık 3500 yaşında olan mamut ağaçları, (Sequoidadendron giganteum (Lindl) Avustralya Kıtasında 92 m boyunda olan okaliptüs ağacını, (Eucalyptus amigdalina Labill.) Meksika’ da 10-16 m çap yapıp 4000-5000 yaşına ulaşan bataklık servisi, (Taxodium mucronatum Tenore) Dünya’daki anıt ağaç örneklerini oluşturmaktadır. Türkiye’den ise: İstanbul Büyükdere Çayırı’ nda, 60 m boy, 10 m çap yapıp 2000 yaşında olan doğu çınarını (Platanus orientalis L.), Ulusal Bağımsızlık Savaşı sırasında Delibaş İsyanı’ nı başlatanların asıldığı Eğirdir İlçe merkezinde bulunan doğu çınarını (Platanus orientalis L.), İzmir Buca’da boyu 21 m, çapı 4 m, yaşı 1100 olan doğu çınarını, Kütahya Domaniç Domur Köyü’ ndeki 870 yaşında kuruyan karaçamı (Pinus nigra Arnold), Antalya-Elmalı Büyükkatran’da çapı 2,49 m, yaşı 1114 olan Lübnan sedirini ( Cedrus libani A.Rich), Antalya-Kumluca Dibekçukuru köyünde bulunan çapı 2,36 m, yaşı 2000 olan Lübnan sedirini ( Cedrus libani A. Rich), örnek olarak sayılabilir. Türkiye’de Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu anıt ağaçlardan sorumlu kurumlardır. Türkiye’de yeterli bir çalışma yürütüldüğünde anıt niteliğinde sayıda ağacın bulunduğu düşünülmektedir. Anadolu’nun birçok yerinde olduğu gibi Ankara ve ilçelerinde de anıt ağaçlar bulunmaktadır. Uzun yıllar yaşamış olan anıt ağaçlardan önemli bilgiler üretmek yanında, bir çok olumsuz koşulları aşarak yaşamasını sürdüğü için genetik olarak da üstün özellikleri olduğu düşünülmektedir. Estetik ve sanat yönü de düşünüldüğünde bu ağaçların kayıt altına alınması gelecek kuşaklar için bir borçtur. Bunun için anıt ağaç özelliği olduğu düşünülen ağaçları, en az iki kişinin hazırlayacağı yazanak (rapor) ile bulunulan ilin “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’na başvuru yapılabilir. Yazanakta ağacın yaşı, buyu, çapı vb. bilgilerin yanında ağacın bulunduğu il, ilçe, köy, varsa sahibi, ağaca ilişkin söylence, kültürel boyut ve topoğrafik bilgiler olması yararlı olacaktır.
Ahmet DEMİRTAŞ
Emekli Orman Mühendisi
Ekoturizm Grubu Üyesi
saçlımeşe
tüylümeşe